‘กระบวนการ’ … ‘เป้าหมาย’ และ ‘เจตนา’

CHANGE  Today  อ.ทศพล  กฤตยพิสิฐ

คณะสังคมศาสตร์  มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ

‘กระบวนการ’ … ‘เป้าหมาย’ และ ‘เจตนา’

สถานการณ์บ้านเมืองร้อนแรงที่ดำเนินไปอยู่ในเวลานี้ อันเนื่องมาจากการต่อสู่ขับเคี่ยวทางอุดมการณ์และความคิดของแต่ละฝ่ายที่อ้างถึงความเจริญก้าวหน้าและประโยชน์สุขแก่บ้านเมือง ในขณะที่ฝ่ายรัฐบาลก็กล่าวอ้างว่าบรรดาสารพัดโครงการเป็นไปเพื่อคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นของประชาชน รัฐบาลดำเนินการโดยยึดหลักเจตนาที่ดีต่อประชาชนอย่างเท่าเทียมกัน ไม่ว่าโครงการนั้นๆ จะถูกกล่าวหาจากฝ่ายตรงข้ามที่ไม่เห็นด้วยกับทุกกิจกรรมของรัฐบาลว่าเป็นโครงการประชานิยมเพื่อผลประโยชน์ทางการเมืองของพรรคการเมืองฝ่ายรัฐบาลหรือไม่ก็ตาม

ดังนั้นสิ่งที่ต้องพิจารณาต่อไปก็คือ หากรัฐบาลดำเนินการไปด้วย ‘เจตนาที่ดี’ ตามที่กล่าวอ้างแล้ว เหตุใด ‘กระบวนการขับเคลื่อน’ สิ่งที่ประกอบขึ้นด้วยเจตนาที่ดีจึงไม่สามารถอธิบายได้ด้วยเหตุผลที่โปร่งใสอย่างตรงไปตรงมา ซึ่งโดยปกติแล้วสิ่งที่มีความถูกต้องชัดเจนที่มี ‘เป้าหมาย’ ที่เป็นไปเพื่อส่วนรวมอย่างแท้จริง ไม่จำเป็นต้องใช้ความยากลำบากในการสรรหาเหตุผลนานาประการมาเพี่อเกลี่ยกล่อมให้ผู้เกี่ยวข้องเกิดการยอมรับ เนื่องจากสิ่งที่ประกอบขึ้นจากเหตุและผลสามารถอธิบายได้ด้วยตัวของมันเองอยู่แล้วโดยไม่ยากเย็น เปรียบเสมือนทองแท้ที่ไม่กลัวการทดสอบ ยิ่งกว่านั้นการกระทำใดก็ตามที่ดำเนินการด้วยเจตนามรณ์ที่ดีย่อมต้องการการตรวจสอบเพื่อให้เห็นถึงความตั้งใจที่ดีของตนเอง ต่างจากการกระทำที่มีเจตนาไม่ดี มุ่งหวังถึงประโยชน์ส่วนบุคคลหรือพวกพ้องจึงต้องปิดบังซ่อนเร้นเพื่อพยายามหลบหลีกจากการตรวจสอบ เพื่อไม่ให้ตนเองต้องอยู่ในสถานภาพ ‘จำเลย’ ที่กลืนไม่เข้าคายไม่ออก จะอธิบายชี้แจงก็เกรงว่าจะกระทบพาดพิงไปถึงบุคคลใดบุคคลหนึ่งอันอาจเป็นเหตุแสดงให้เห็นถึงความเชื่อมโยงระหว่างบุคคลที่เกี่ยวข้องกับการสมรู้ร่วมคิดที่เกิดขึ้นในกรณีนั้นๆ ออกมาทั้งหมด

เทคนิควิธีการหนึ่งที่บุคคลหรือกลุ่มที่ดำเนินการโดยมีเจตนาที่ไม่ดี ที่เรามักจะเห็นโดยทั่วไปก็คือ การประวิงเวลาเพื่อให้การตรวจสอบเป็นไปอย่างล่าช้า โดยหวังว่าประชาชนคนไทยจะค่อยๆ ลดความสนใจและลืมเลือนถึงเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น ซึ่งวิธีดังกล่าวสามารถใช้ได้ผลกับสังคมแบบไทยๆ ที่มักไม่ให้ความสนใจกับเรื่องใดเรื่องหนึ่งเป็นเวลานานๆ  อาทิ การขอเอกสารเพิ่มเติมเพื่อให้คณะทำงานได้มีข้อมูลสำหรับศึกษาเพิ่มเติมอย่างรอบด้าน การขอเปลี่ยนแปลงบุคคลที่เข้ามามีส่วนร่วมในการตรวจสอบ โดยให้เหตุผลถึงความไม่เป็นกลาง ความมีอคติ ทั้งที่บางกรณีการตรวจสอบนั้นๆ ได้ดำเนินการอย่างถูกต้องตามขั้นตอนและกระบวนการที่กำหนดไว้ การขอขยายเวลาให้เนิ่นนานออกไปด้วยเหตุผลความไม่พร้อมของตนเองหรือคณะทำงานที่ได้รับมอบหมายด้วยเหตุผลต่างๆ นานา อย่างไรก็ตามไม่ว่าจะเลือกดำเนินการด้วยวิธีการใดๆ ในลักษณะนี้ ผู้เขียนเชื่อว่าก็ไม่อาจเปลี่ยนแปลงให้ผลลัพธ์สุดท้ายให้เป็นไปตามที่ตนเองต้องการได้ทั้งหมด แต่เพื่อให้เป็นไปตามเงื่อนไขหรือขั้นตอนที่วางแผนไว้เป็นสำคัญ

ประการต่อมาเรามักจะเห็นภาพของการพยายาม ‘เก็บงาน’ ทุกวิถีทาง เพื่อให้การตรวจสอบเข้าถึงได้ยาก หรือดำเนินการไปอย่างไม่มีประสิทธิภาพ เพื่อหวังจะได้มีคำอธิบายถึงความพยายามในการดำเนินการเพื่อให้เรื่องนี้เกิดความถูกต้อง ทั้งนี้ หากมีข้อผิดพลาดก็จะอ้างว่าทำไปด้วยเจตนาที่ดีเพื่อประโยชน์สุขของประชาชน หรือไม่ก็โทษว่าเป็นความผิดพลาดในเรื่องรายละเอียดหรือเทคนิคต่างๆ ตามแต่ที่จะสรรหามากล่าวอ้างได้ตามสภาพการณ์ในเวลานั้นๆ ที่พอจะเอื้ออำนวยให้หยิบยกมากล่าวอ้างได้

ยิ่งไปกว่านั้นเราอาจเห็นการระดมกลุ่มจัดตั้งที่เกิดขึ้นจากการประสานผลประโยชน์เพื่อให้เข้ามามีส่วนร่วมในการกดดันเพื่อให้เรื่องราวยืดเยื้อบานปลายออกไป หรือบิดเบือนประเด็นเพื่อให้เกิดเรื่องราวอื่นๆ เข้ามาเชื่อมโยงให้เนื้อหาสาระจริงๆ ของเรื่องสับสนวุ่นวายจนกลายเป็นประเด็นของการถกเถียงหรือการเผชิญหน้าที่ส่งผลให้การตรวจสอบต้องล่าช้าออกไปเพื่อป้องกันไม่ให้สถานการณ์ที่เป็นอยู่เลวร้ายลงไปอีก ซึ่งหากเป็นไปเช่นนี้ก็จะเข้าทางของกลุ่มที่ต้องการให้เกิดเหตุการณ์ขึ้น 

... แม้เป็นสิ่งที่ไม่ต้องการให้เกิดขึ้น แต่เชื่อว่าสังคมไทยยังคงต้องเผชิญหน้ากับสถานการณ์ทำนองนี้ต่อไปอย่างไม่รู้จบ ตราบเท่าที่บุคคลยังเห็นแก่ประโยชน์ส่วนตนมากกว่าประโยชน์สุขของส่วนรวม และประชาชนคนไทยยังไม่เห็นความสำคัญกับประโยชน์ของบ้านเมืองอย่างที่ควรจะเป็น .